Politička sociologija – Ispitna pitanja 2024.

  1. Šta je politička sociologija? (Problem razgraničenja discipline)
  2. Šta je predmet proučavanja i istraživanja političke sociologije?
  3. Poreklo i razvoj discipline
  4. Različita shvatanja politike i tri temeljna područja politike

  1. Civilno društvo (Teorijsko određenje i povratak pojmu)
  2. Građanin kao akter civilnog društva (Princip građanstva)
  3. Građanske asocijacije – udruženja građana
  4. Javnost
  5. Civilno društvo i država
  6. Civilno društvo i demokratija
  7. Globalno civilno društvo
  8. Različito shvatanje države
  9. Transformacija suvereniteta države
  10. Novo shvatanje granica i teritorije države
  11. Porast globalnog upravljanja i jačanje ili isisavanje kapaciteta država

  1. Pojam, oblici, poreklo, simbolika i tajna moći
  2. Antropologija moći – Elijas Kaneti; Moć kao energija društva – Bertrand Rasel
  3. Anatomija moći – Džon Kenet Galbrajt
  4. Tri aspekta (lica) moći (Dal, Bakrak i Barac, Luks); Tvrda, meka i pametna moć – Džozef Naj
  5. Određenje pojma i piramidalna struktura vlasti
  6. Sociologija vlasti Maksa Vebera
  7. Tri grane vlasti i tri oblika organizacije vlasti
  8. Sličnosti i razlike između vlasti i moći; Kvarljiva priroda vlasti i moći
  9. „Prirodno pravo” i/ili „državni razlog”; Moć i pravo
  10. Konstitucionalizam; Podela vlasti; Prava i slobode građana kao ograničavanje vlasti
  11. Javnost, javna kritika i kontrola vlasti; Opozicija – kritika, kontrola i alternativa vlasti
  12. Vremensko ograničenje vlasti; Politička odgovornost i smenljivost vlasti; Nezavisna tela – eksterna kontrola vlasti

  1. Pojam, razlikovanje i regrutovanje elita
  2. Teorije elita; Elite i mase; Elite i demokratija
  3. Politička klasa i politička formula – Gaetano Moska
  4. Cirkulacija (kruženje) elita – Vilfredo Pareto
  5. „Gvozdeni zakon oligarhije” – Robert Mihels
  6. Kritike i interpretacije ideja Roberta Mihelsa
  7. „Elita vlasti” – Rajt Mils
  8. Pobuna elita – Kristofer Laš
  9. Sociologija i psihologija masa; Šta je masa (gomila)?
  10. Zakon imitacije Gabrijela Tarda
  11. Psihologija gomila Gistava Le Bona
  12. Psihologija mase i analiza ega Sigmunda Frojdad
  13. Pobuna masa Hose Ortega i Gaseta
  14. Doba gomila Serža Moskovisija

  1. Društvene klase i društvena stratifikacija
  2. Promene u socijalnoj strukturi
  3. Društvene osnove demokratije
  4. Politička kultura
  5. Politička kultura i političke institucije
  6. Politička kultura i demokratija
  7. Kulturološke teorije tranzicije
  8. Socijalni kapital
  9. Politička kultura postkomunističkih društava

  1. Društveni konflikti, društveni konsenzus i društvene promene
  2. Društveni konflikti: vrste i načini regulisanja
  3. Dijalog – susret razlika
  4. Demokratija između konflikta i konsenzusa
  5. Temelji bazičnog konsenzusa

  1. Društveni pokreti
  2. Stari i novi društveni pokreti
  3. Umreženi društveni pokreti (od 2008)(Društveni pokreti u doba interneta)
  4. Karakteristike umreženih društvenih pokreta
  5. Poređenje društvenih pokreta 1968. i protesta i pokreta nakon 2008; Protesti i pokreti nade kao osveživači politike
  6. Interesne grupe – Određenje pojma i Različiti pristupi u proučavanju interesnih grupa
  7. Vrste interesnih grupa, Načini delovanja, Strategije i taktike delovanja interesnih grupa
  8. Pozitivni i negativni efekti u delovanju interesnih grupa
  9. Paradoks kolektivnog delovanja (Mankur Olson)
  10. Kritika Olsonove „logike kolektivnog delovanja”
  11. Odnos interesnih grupa i drugih aktera; Interesne grupe i demokratija

  1. Politička participacija
  2. Formalna i neformalna politička participacija
  3. Zašto ljudi participiraju u politici?
  4. Šta sve utiče na političku participaciju?
  5. Izborna participacija (glasanje na izborima); Izborna apstinencija
  6. Značaj političke participacije za demokratiju
  7. Politička reprezentacija (predstavljanje)
  8. Politička reprezentacija: istorijski koreni i poreklo ideje
  9. Ko predstavlja ili kako predstavlja? Delegati – poverenici
  10. Odnos između predstavnika i predstavljenih; Slobodan ili imperativni mandat
  11. Ciljevi predstavništva: ličnost/interesi/grupe; Kritika političke reprezentacije

  1. Pojam, poreklo, nastanak, definisanje i funkcije političkih partija
  2. Društveni rascepi i oblikovanje partija i partijskih sistema
  3. Teorije partijskih sistema; Političke insitucije i partijski sistem; Međuuticaj izbornih i partijskih sistema
  4. Nedemokratske tendencije u partijama: liderske, oligarhijske, partokratske
  5. Političke partije i demokratija
  6. Izbori i izborni sistemi
  7. Izbori kao osnovno sredstvo i pretpostavka demokratije; Biračko pravo („najosnovniji demokratski instrument”)
  8. Izborna manipulacija – izbori bez demokratije; Fer i pošteni izbori
  9. „Izborne revolucije” i izborni režimi (Izborne autokratije, izborne demokratije i liberalne demokratije)

  1. Pojam i značenja demokratije
  2. Antička i klasična tradicija demokratije
  3. Demokratija u međuodnosu čoveka i vlasti; Savremene teorije demokratije
  4. Takmičarska demokratija („kompetitivni elitizam”) – Jozef Šumpeter
  5. Ekonomska teorija demokratije – Entoni Dauns
  6. Liberalna demokratija – Đovani Sartori
  7. Poliarhijska demokratija – Robert Dal
  8. Konsensualna demokratija – Arend Lajphart.; Modeli demokratije
  9. Vestminsterski (većinski) model demokratije; Kritike većinskog modela demokratije
  10. Konsensualni (konsocijativni) model demokratije; Kritika konsensualne (konsocijativne) demokratije
  11. Prednosti demokratije u odnosu na druge vrste političkih režima; Talasi demokratizacije
  12. Izborna demokratija – minimalan koncept.
  13. Od liberalizacije do konsolidacije demokratije
  14. Nedemokratski režimi i kritike demokratije
  15. Totalitarizam
  16. Šta je populizam i kako ga prepoznati?
  17. Posledice populizma
  18. Populistički izazov demokratiji

  1. Debate o globalizaciji
  2. Različite dimenzije globalizacije
  3. Kritika globalizacije i antiglobalisti
  4. Opadanje srednje klase – socio-ekonomski populizam
  5. Imigrantska kriza – kulturni populizam
  6. Kriza u Evrozoni i deficit demokratije – antisistemski populizam
  7. Desni zaokret; Levi zaokret; Populisti na vlasti
  8. Od protestne politike do protestnog glasanja (sličnosti i razlike protesta (i pokreta) i populizma
  9. Razmišljanja o rešenjima; Glokalizacija

Literatura: Slaviša Orlović (2019), Politička sociologija, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd
(Za kolokvijum  od 167. do 260; i od 417. do 453. strane)

Politička sociologija – osnovna obaveštenja 2023.

Ispit iz Političke sociologije sastoji se iz predispitnih obaveza koje nose 50 bodova i završnog ispita koji nosi 50 bodova.

Studenti svih generacija kolokvijum i usmeni ispit spremaju iz knjige: Slaviša Orlović, Politička sociologija, (2019), Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd.

Od školske 2020/2021 svi studenti koji su slušali Političku sociologiju (od 2009.) moraju imati položen Kolokvijum i upisane bodove u indeks kao jedini obavezan uslov za izlazak na usmeni ispit.

Predispitne aktivnosi i obaveze

Predispitne aktivnosti sastoje se iz dva dela:

  1. Vežbe i predavanja nose 20 bodova, od toga – predavanja nose 8 bodova a vežbe 12 bodova. Vežbe i predavanja nisu obavezne.

Bodovi s predavanja (8) biće dodeljeni studentima koji su pohađali predavanja. Saradnici na predmetu će odabrati 4 termina predavanja u toku semestra kada će zabeležiti prisutne studente i za svako prisustvo dodeliti dva boda. Studenti koji pohađaju predavanja u obavezi su da upišu svoje ime, prezime, grupu za vežbe i broj indeksa kako bi postojala mogućnost da se zabeleži prisustvo.

Bodovi s vežbi (12) dobijaju se kroz aktivnost na vežbama koja se boduje. Na časovima vežbi obrađuju se tekstovi iz ridera za vežbe (po redosledu koji se dogovara tokom semestra). Studenti na časove vežbi moraju doći spremni za rad, odnosno, moraju pročitati tekst predviđen za određeni čas.

Sadržaj ridera za vežbe:

  1. Maks Veber, Politika kao poziv, u: Duhovni rad kao poziv, 1998, Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, Novi Sad, Sremski Karlovci, (str. 101-189.)
  2. Kastels Manuel, (2022), Sunovrat, Kriza liberalne demokratije, Klio, Beograd (126 strana)
  3. Ivan Krastev, Ometena demokratija, globalna politika protesta, 2017, Službeni glasnik, Beograd, (70 strana)
  4. Slaviša Orlović, Nadziranje demokratije, Fakultet političkih nauka i CLIO, 2023. Beograd (str. 121- 172; 185-202.)

Jedan čas vežbi biće posvećen pripremama za kolokvijum i ne boduje se.

  1. Položeni kolokvijum (30 bodova) je obavezan uslov za izlazak na usmeni ispit. Kolokvijum nosi 30 bodova od čega je minimum 16 osvojenih bodova da bi se položio i stekao neophodan uslov da se izađe na završni ispit. Polaganjem kolokvijuma studenti se oslobađaju dela literature koji se sprema za kolokvijum i ne spremaju ga za usmeni ispit.

Literatura za Kolokvijum: Slaviša Orlović, (2019), Politička sociologija, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd, str. od 167. do 260; i od 417. do 453. strane.

Završni (usmeni) ispit

Literatura za završni (usmeni) ispit je: Slaviša Orlović, Politička sociologija, (2019), Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd.

Za studente koji hoće ocenu 9 ili 10, neophodno je da pročitaju jednu knjigu sa spiska šire literature i na ispitu odgovaraju na pitanje u vezi sa pročitanom knjigom.

Svi ostali studenti mogu i poželjno je da čitaju dodatnu literaturu koja će se vrednovati na ispitu kao dodatni poeni.

Spisak šire literature nalazi se na sajtu FPN (www.fpn.bg.ac.rs)

Knjigu koju odaberete sa spiska šire literature prijavljujete saradnicima na predmetu putem mejla.

Kolokvijum 16 – 30 bodova
Predavanja 0 – 8 bodova
Vežbe 0 – 12 bodova
Ispit + knjiga (šira literatura) 0 – 50 bodova
Ukupno 100

Prof. dr Slaviša Orlović

Doc. dr Despot Kovačević

Spisak šire literature 2024.

Neš Kejt, (2006), Savremena politička sociologija-Globalizacija, politika i moć, Službeni glasnik, Beograd

CIVILNO DRUŠTVO

  1. Pavlović Vukašin, (2004), Civilno društvo i demokratija, Uduženje za političke nauke Srbije i Crne Gore, Čigoja štampa, Građanske inicijative i Fakultet političkih nauka (ili 2009. Treće izdanje, Službeni glasnik i Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd)

 DRŽAVA

  1. Klaus Ofe, (1999), Modernost i država, Istok, Zapad, Filip Višnjić, Beograd
  2. Hagen Šulce, (2002), Država i nacija u evropskoj istoriji, Filip Višnjić, Beograd
  3. Frensis Fukujama, (2007), Građenje države, Filip Višnjić, Beograd

MOĆ I VLAST

  1. Piter Galbrajt, (1987), Anatomija moći, Stvarnost, Zagreb
  2. Elias Kaneti, (1984), Masa i moć, Grafički zavod Hrvatske, Zagreb
  3. Maks Veber, (1976), Privreda i društvo, 1 i 2, Prosveta, Beograd, Str.: 37-40, 167-203 (I deo); 31-96 (II deo)

ELITE I MASE

a) TEORIJA ELITA

    1. Kristofer Laš, (1996), Pobuna elita i izdaja demokratije, Svetovi, Novi Sad
    2. Rajt Mils, (1998), Elita vlasti, Plato, Beograd
    3. Mihels Robert, (1990), Sociologija partija u suvremenoj demokraciji, Informator, Fakultet političkih nauka, Zagreb
    4. Žak Koenen-Iter, (2005), Sociologija elita, Clio, Beograd

b) SOCIOLOGIJA I PSIHOLOGIJA MASA

  1. Gustav Le Bon, (1982), Psihologija gomila, Globus, Zagreb ili
    Gustav Le Bon, (2005), Psihologija gomile, Algoritam, Beograd
  2. Hose Ortega i Gaset, (1998), Pobuna masa, Gradac, Čačak
  3. Serž Moskovisi, (1997), Doba gomila, 1 i 2, XX vek, Beograd

DRUŠTVENE PRETPOSTAVKE POLITIKE

  1. Sejmor Martin Lipset (1969), Politički čovek, Društvena osnova politike, Izdavačko preduzeće Rad, Beograd

POLITIČKA KULTURA

  1. Almond Gabriel A. i Sidney Verba, (2000), Civilna kultura, Politička kultura, Zagreb

DRUŠTVENI I POLITIČKI KONFLIKTI

  1. Luis Kozer, (2007), Funkcije društvenog sukoba, Mediteran Publishing, Novi Sad

POLITIČKE REVOLUCIJE KAO OBLICI KONFLIKATA

  1. Aleksis Tokvil, (1994), Stari režim i revolucija, Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, Sremski Karlovci i Novi Sad
  2. Hana Arent, (1991), O revoluciji, Filip Višnjić, Beograd

DRUŠTVENI POKRETI

  1. Manuel Kastels, Mreže revolta i nade, društveni pokreti u doba interneta, Službeni Glasnik, 2018.

INTERESNE GRUPE

  1. Mancur Olson, (2009), Logika kolektivnog delovanja, Fakultet političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu

POLITIČKE PARTIJE I PARTIJSKI SISTEMI

  1. Slaviša Orlović, Partije i partijski sistemi (Teorijsko-analitički okvir), Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, 2015.
  2. Despot Kovačević, Partije i partijski sistemi na postjugoslovenskom prostoru, Albion Books, FPN Beograd, 2023.

IZBORI I IZBORNI SISTEMI

  1. Slaviša Orlović, Izborni bumerang, političke posledice izbornih sistema, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2015.

DEMOKRATIJA

  1. Đovani Sartori, (2001), Demokratija šta je to?, CID, Podgorica
  2. Robert Dal, (1999), Demokratija i njeni kritičari, CID, Podgorica
  3. Robert Dal, (2000), O demokraciji, Politička kultura, Zagreb
  4. Jozef Šumpeter, (1998), Kapitalizam, socijalizam i demokratija, Plato, Bgd, (str.278-335)
  5. Jirg Štajner, (2015), Osnovi deliberativne demokratije (Empirijsko istraživanje i normativne implikacije), Službeni Glasnik, Beograd i Fakultet političkih nauka, Sarajevo
  6. Slaviša Orlović, Nadziranje demokratije, Fakultet političkih nauka i CLIO, 2023. Beograd
  7. Jan-Verner Miler, Šta je populizam?, 2017, Fabrika knjiga, Peščanik

Tranzicija i konsolidacija:

  1. Juan J. Linz & Alfred Stepan, (1998), Demokratska tranzicija i konsolidacija, Filip Višnjić, Beograd

NEDEMOKRATSKI REŽIMI

  1. Hana Arent, (1998), Izvori totalitarizma, Beograd: “94 – Feministička izdavačka kuća”

GLOBALIZACIJA

  1. Branko Milanović, Globalna nejednakost, novi pristup za doba globalizacije – Akademska knjiga, 2016.
  2. Miroslav Pečujlić, 2002, Globalizacija, dva lica sveta, Beograd: Gutembergova galaksija
  3. Klaus Ofe, 2016. Evropa u zamci, Službeni glasnik
  4. Ivan Krastev, Posle Evrope, „Samizdat B92“, Beograd, 2018.